مرجع مطالب مــوسـیقایی
ســایــت تخــصــصــی مــقـالات مــوســــیقـــی
مرجع مطالب مــوسـیقایی
ســایــت تخــصــصــی مــقـالات مــوســــیقـــیمدلی برای کد گذاری مدهای نیم پرده ای و میکروتونال ناشی از گامهای
مدهای نیم پرده ای و میکروتونال (ناشی از گامهای ۱۲ درجه ای نیم پرده ای یا میکروتونال اکتاوی) در یک مورد مشابهت دارند: نحوه آرایش درجات مد. گامهای ۱۲ درجه ای مختلف میکروتونال را میتوان به شیوه های مختلف طراحی نمود. این شیوه ها کاربرد الگوریتمهای مختلف ریاضی تا استفاده از هارمونیک ها در سطوح مختلف را در بر میگیرند...
مدلی برای کد گذاری مدهای نیم پرده ای و میکروتونال ناشی از گامهای اکتاوی ۱۲درجه ای
مقدمه
مدهای نیم پرده ای و میکروتونال (ناشی از گامهای ۱۲ درجه ای نیم پرده ای یا
میکروتونال اکتاوی) در یک مورد مشابهت دارند: نحوه آرایش درجات مد. گامهای
۱۲ درجه ای مختلف میکروتونال را میتوان به شیوه های مختلف طراحی نمود. این
شیوه ها کاربرد الگوریتمهای مختلف ریاضی تا استفاده از هارمونیک ها در
سطوح مختلف را در بر میگیرند.
همانند سیستم ۱۲ نیم پرده مساوی که دارای مد های متعدد موسیقایی در فرهنگ های مختلف موسیقایی است گامهای میکروتونال ۱۲ درجه ای نیزمی توانند مد های گوناگونی را بر اساس انتخاب درجات گوناگون درمحدوده اکتاو به وجود آورند.
با توجه به تنوع و گوناگونی گامها و همچنین تعدد مدهای ناشی از یک گام و
وجود مدهایی با درجات یکسان ولی نامهای متفاوت، نیاز به یک روش کدگذاری
یکدست برای شناسایی مد های میکروتونال احساس میشود. این روش باید:
۱- فارغ از اندازه مطلق فواصل گام باشد. نام گذاری باید صرفا گویای موقعیت نسبی درجات و فواصل مد نسبت به هم باشد و نه اندازه آنها.
۲- این سیستم باید به گونه ای باشد تا به راحتی تجسمی از ساختار مد را به دست دهد.
ایده طراحی این مدل توسط این جانب از ساختار دانگ و گامهای دیانونیک و کروماتیک ناشی شده است. این مدل همچنین در مورد کد گذاری مد های مختلف برآمده از سیستم ۱۲ نیم پرده مساوی کاربرد دارد.
درجه و فاصله
اساس این مدل دسته بندی درجات یک گام می باشد. در تعریف درجه Degree [1]
باید گفت که هر نت موجود در یک گام یک درجه ازآن می باشد به این ترتیب گام
هپتاتونیک دارای ۷ درجه می باشد (همانند تعداد درجات گام دیاتونیک ).
درجات می توانند متصل مانند درجه ۱ و۲ یا منفصل باشند مانند درجات ۱و۷٫
باید توجه داشت که آخرین درجه هر گام (همانند درجه ۱۲ گام کروماتیک) در
واقع اولین درجه گام در تکرار خود است.
اما تفاوت درجه و فاصله در این است که بین هر دودرجه (چه متصل چه منفصل) یک فاصله مشاهده میشود. بنابراین گام ۷ درجه ای ۷ فاصله دارد.
بخش
برای دستیابی به ساختارهای ۷ درجه ای و دیگرازدرون ساختار گام ۱۲ درجه ای
میتوان درجات آن را دسته بندی کرد تا آن را به دو بخش A و B تقسیم کرد.
با توجه به شکل بالا موارد زیرمشخص میشود:
۱- یک اکتاو ۱۲درجه ای به دو بخش مساوی A و B تقسیم شده است. هر کدام دارای
۵ فاصله بوده و بین آنها یک فاصله بینابینی مشاهده می شود. این فاصله
بینابینی(۶ امین فاصله) می تواند به بخش A اضافه شود.
۲- موقعیت نسبی فواصل نسبت به درجه صفر که نت آغازین گام است محاسبه
میشود. در این سیستم همانطوریکه در ابتدا عنوان شد اندازه مطلق فاصله به
هیچ عنوان مطرح نمی باشد. به این ترتیب در بخش A عدد ۲ مبین دومین فاصله
نسبت به مبداء گام است فارغ از اندازه آن. ۳- برای شماره گذاری فواصل از
اعداد یک رقمی استفاده شده است. در بخش B برای اعداد ۱۰ و ۱۱ به پیشنهاد Arnold Whitall [2] در کتاب
The Cambridge Introduction to Serialism از جایگزین هایی مانند t و e استفاده شد.
نحوه کد گذاری
کد گذاری هر مد از یک گام تابع تعداد و شماره درجات انتخابی از گام است. به مثال زیر که در مورد یک گام هپتاتونیک است دقت کنید:
مثال بالا نشان می دهد که این مد در بخش A دارای درجات ۲-۴-۵ و در بخش B
دارای درجات ۷-۹-۱۱ است..هر۲بخش بدون درنظر گرفتن اندازه فاصله درواقع مبین
نوعی دسته بندی و انتخاب از بین درجات گام اند به گونه ای که حالت
موسیقایی خاصی را نشان دهند. نکته مهم آن است که این ۶ درجه را به شیوه های
مختلف میتوان از بین درجات انتخاب نمود. به این ترتیب و بر اساس اندازه
فاصله های بین درجات این بخشها می توانند مساوی یا نامساوی باشند.
نحوه نمایش کد گذاری
نمایش کدینگ در این مدل به شکل زیر است:
a,b,… معرف درجات و فواصل انتخاب شده هستند. دو بخش توسط خط تیره از هم جدا شده اند. مسلم است بخش اول A در سمت چپ کدینگ قرار دارد.
در مورد مثال بالا این فرمول به شکل زیر کد مد را نشان می دهد:
تعداد حروف تابعی از تعداد فواصل هر بخش درمد مورد نظر است. در مورد مد های مختلف اندازه فواصل به شرح ذیل است:
مد ۸ درجه ای اکتاتونیک [3]…. ۸ فاصله
مد ۷ درجه ای هپتاتونیک [4]…. ۷ فاصله
مد ۶ درجه ای هگزاتونیک [5]…. ۶ فاصله
مد ۵ درجه ای پنتاتونیک [6]…. ۵ فاصله
در زیر چند مثال را در ساختار سیستم ۱۲نیم پرده مساوی مشاهده می نمایید:
گام هپتاتونیک آدونای مالاخ [7]در موسیقی عبری با کدینگ
گام اکتاتونیک Bebop dominanth با کدینگ
این مثال نمونه ای است از ساختارمد با بخشهای نامساوی.
گام پنتاتونیک هیراجوشی [8] در موسیقی ژاپن با کدینگ
این مثال نمونه ای است از ساختارمد با بخشهای نامساوی.
گام تمام پرده [5] با کدینگ
مد فریژین [9] با کدینگ
حال در زیر به بررسی کاربرد کدینگ ارائه شده در یک نمونه سیستم میکروتونال مانند سیستم ۲۴-EDL [10] پرداخته میشود.
سیستم میکروتونال ۲۴-EDL [10]
این سیستم میکروتونال که دارای ۱۲ درجه در اکاست بر اساس تقسیم مساوی طول
سیم به ۲۴ قسمت طولی مساوی شکل میگیرد. در شکل زیر مقایسه ایست بین سیستم
۱۲ درجه ای ۲۴-EDL [10] و سیستم ۱۲ نیم پرده مساوی EDO-12:
اندازه فواصل بین درجات متصل در سیستم ۱۲ نیم پرده مساوی همگی برابر ۱۰۰ سنت Cent [11]است در حالی که این اندازه در سیستم ۲۴-EDL [10] متغیر و افزایشی است:
ساختار این مد در سیستم ۱۲ نیم پرده مساوی نشاندهنده ساختار مد ماژور
است فارغ از مشخصات مدال این مد. حال در جدول زیر به مقایسه این ساختار و
فواصل آن در این دو سیستم می پردازیم:
در زیر به مثالی از این مد که در این دو سیستم اجرا میشود گوش کنید و متوجه تفاوت حالت موسیقایی آنها بشوید. این تفاوت به دلیل نا همگونی اندازه فواصل متعلق به درجات متناظر در این دو مد می باشد.
اجرا در سیستم ۱۲ نیم پرده مساوی
همچنانکه دیده میشود این مدل کدینگ یک ساختار مد را در دو سیستم مختلف فاصله نشان می دهد بدون آنکه بر اندازه فواصل تاکید کند. به نظر می رسد این مدل بتواند در مشخص کردن مدهای مختلف موسیقایی فارغ از اندازه فواصل و کارکرد مدال آنها کارایی داشته باشد.
Article printed from Harmonytalk: http://www.harmonytalk.com
URL to article: http://www.harmonytalk.com/id/5441
URLs in this post:
[1] Degree: http://www.tonalsoft.com/enc/d/degree.aspx
[2] Arnold Whitall: http://en.wikipedia.org/wiki/Pitch_class#cite_note-Whittall-1
[3] اکتاتونیک: http://en.wikipedia.org/wiki/Octatonic_scale
[4] هپتاتونیک: http://en.wikipedia.org/wiki/Heptatonic_scale
[5] هگزاتونیک: http://en.wikipedia.org/wiki/Hexatonic_scale
[6] پنتاتونیک: http://en.wikipedia.org/wiki/Pentatonic_scale
[7] آدونای مالاخ : http://en.wikipedia.org/wiki/Adonai_malakh_mode
[8] هیراجوشی: http://en.wikipedia.org/wiki/Hirajoshi_scale
[9] مد فریژین: http://en.wikipedia.org/wiki/Phrygian_mode
[10] ۲۴-EDL: https://sites.google.com/site/240edo/equaldivisionsoflength(edl)
[11] Cent : http://en.wikipedia.org/wiki/Cent_(music)
