زن انتقال دهنده فرهنگ ( مدرسه ی مادری )

سالها پیش ، خیلی سال پیش با لالائی های تو به خواب می رفتم . معنی کلمات را نمی فهمیدم اما موسیقی لالائی هایت مرا غرق در لذت و آرامش می کرد . رویاهایم را رنگین می کرد و به من آرامش هدیه می داد .

نویسنده سودابه سالم

سالها پیش ، خیلی سال پیش با لالائی های تو به خواب می رفتم . معنی کلمات را نمی فهمیدم اما موسیقی لالائی هایت مرا غرق در لذت و آرامش می کرد . رویاهایم را رنگین می کرد و به من آرامش هدیه می داد .
با لالائی های تو من به عواطف و احساساتت واقف شدم . با رنج ها و دردها و شادی هایت آشنا شدم . سنگ صبورت بودم ، تو لالائی می خواندی و من می شنیدم ، تو وظایف مادری ات را مرور می کردی ، برایم از آرزوهایت می گفتی ، از دنیای پیرامونت ، از طبیعت زیبای سرزمینت . صدای موسیقی تو انعکاسی از موسیقی طبیعت دیار زیبای تو بود . ترانه های نوازشت درس محبت و مهربانی و ایثار بود ، با وجود فقر مادیت غرور و استثنای خود را به من هدیه می دادی .
زن انتقال دهنده فرهنگ ( مدرسه ی مادری )
سودابه سالم
با ترانه های تشویقت به راهم انداختی تا به کشف دنیای پیرامونم بپردازم و همة اینها را چه زیبا می خواندی .
مثل های شریفت زبانم را باز کرد . موسیقی کلماتت به وجدم می آورد و با لهجه و گویش خود آشنا می شدم . با ترانه ها در من ایجاد تحرک و هیجان می کردی . در ترانه های تو اشیاء ، انسان ، پرندگان و حیوانات همه در تکاپو بودند . تو به من دوست داشتن آنها را آموختی . احترام به آفریده های خداوند . همة آنها خوب و مهربان بودند و من در این مدرسه رشد کردم . هوش و استعدادم پرورش یافت و تو با چه تکنیک و روش شیرین و جذابی همه اینها را به من آموختی .
قصه هایت مرا با مردمان سرزمینم ، کارشان ، تاریخ و باورهایشان آشنا می کرد . من در این مدرسه زندگی کردن را آموختم و تجربه کردم .
تو با خواندن ترانه های عاشقانه عشق و عاطفه را به من که جوان بودم نشان دادی و مرا آماده کردی تا مادری شوم معلم فرزندی دیگر در مدرسه ای دیگر سال ها گذشت . مدرسه جای مکتب و دستان تو را گرفت . من به مدرسه رفتم به کلاسی چهار گوش با دیوارهای سفید و تخته ای سیاه . در این مدرسه کلمات ، وزن و آهنگ خود را از دست داده بودند . طبیعت رنگین جای خویش را به دنیای سیاه و سفید داده بود . درس مدرسه خشک و بی روح بود . من در مدرسه خواندن و نوشتن آموختم و راز اعداد را فهمیدم و حسابگری دانستم .
در این مدرسه از لهجه زیبای مادری من ، از آیین هایم ، از لباس هایم از جشن هایم و ... خبری نبود و من احساس غربت می کردم .
اما بعد ها پیوند من با دنیای رنگین و زیبای مدرسه مادری گسسته شد . احساس غربت با مدرسه جای خویش را به احساس غربت با فرهنگ مادری ام داد . من بزرگ شدم و از فرهنگ مدرسه مادری ام فاصله گرفتم ، چرا ؟!
در مدرسه از عناصر فرهنگی محیط من اثری نبود . از موسیقی محلی ، ادبیات محلی ، گویش محلی و روابط اجتماعی من و ... اثری نبود . مدرسه به فرهنگ من اعتنایی نمی کرد و تنها به مطالب خشک و غیر قابل انعطاف کتابها محدود شده بود بدون آنکه این مطالب از فرهنگ و محیط من تأثیر گرفته باشد . جالب اینحاست که اندیشمندان و مؤسسین و طراحان مدرسه مانند ژان ژاک روسو ، فروبل ، پستانوری و ... مدرسه را با الهام از مدرسه مادری خود طراحی کرده و عناصر فرهنگی که مادر در تربیت فرزند خود به کار می گرفت و در لحظه لحظة کودکی او جاری بود تأثیر فراوانی در ساختار مدرسه داشت . آنها متوجه بودند که در واقع مدرسه باید به دنبال اهداف همان فرهنگ مادری پایه ریزی شود و آن را با یافته های علمی جدید خود تطبیق دهند . اما ما شکل مدارس غرب را گرفتیم ، غافل از عناصر فرهنگی خود تجربه مدرسه مادری که در سالیان سال تعلیم و تربیت کودکان را به عهده گرفته بود .
در مدرسه ما نشانی از فرهنگ غنی مادری موسیقی ، ادبیات ، نمایش و ... وجود ندارد و کودک و جوان ما در معرض هجوم رسانه ها قرار گرفته و غالب بودن فرهنگ جهانی به فرهنگ محلی و ناگزیری او به استفاده از تکنولوژی که نشانی از شاخص های فرهنگی سرزمین او در آن نیست او را تحت تأثیر قرار می دهد و سلیقه او را در طولانی مدت تغییر داده و تحت تسلط خویش در می آورد و این در وافع تهدیدی است برای از دست دادن هویت فرهنگی .


« قادین آنالیق مدرسه سینین کؤلتورونو نقل ائدن »
کئچن ایللرده کئچمیش ایللرده سنین لایلالارینلا یوخویا گئدیردیم ، یوخلاییردیم . سؤزلرین معنالارینی بیلمیردیم آمما سنین لایلالارین موسیقی سی منی حیران ائدیرو لذتّلرده غرق ائدیردی ، منیم روحومو و رؤیالاریمی رنگارنگ و الوان ائدیب ، راحاتلیغی و آرامشی منه تؤحفه قیلیردی .
سنین لایلالارینلا من عاطفه و احساساتیمی تانیدیم ، سنین دردلرینله _ زحمتلرینله ، سنین غم و شادلیقلارینلا تانیش اولدوم . سنین صبیر داشین اولوب و سن لایلا لارین اوخودوقجا من ائشیدیردیم .
سن آنالیق وظیفه سینی یئرینه یئتیرهرک منه آرزولاریندان سؤیله ییردین و آنا یوردونون او گؤزل طبیعتیندن دئییردین . سنین سسین موسیقی سی ، سنین او گؤزل دیارین موسیقی سینین ائکوسو و انعکاسی ایدی . سنین مهربانلیق نازلامالارین محبّت و ایثار درسی ایدی . یوخسوللوقلا منه غرور و استثنالیق تحفه قیلیردین و منی غرورلاندیریردین .
سن اؤز تشویقینله منی یولا سالدین کی اؤز دونیامین اطرافینی اینکیشاف ائدم و بونلاری نه گؤزل اوخویوردون .
سنین مثل لرین منیم دیلیمی آچدی . کلمه لرین موسیقی سی منی وجده گتیردی و سنین دانیشیقینلا تانیش اولدوم . اؤز ماهنیلارینلا منه چالیشما و هیجان باغیشلاییردین . سنین ماهنیلاریندا اشیاء _ انسان ، قوشلار و حیوانلار چالیشقانلانیردیلار . سن منه اونلاری سئومگی اؤیرتدین و اولو تانری نین یارادانلارینا احترام . اونلارین هامی سی گؤزل و مهربان ایدیلر و من بو مدرسه ده بؤیودوم ، منیم هوشوم و استعدادیم آنلاییشیم و دوشونجه لریم چیچکلندی و سن نئجه و هانسی شیرین و جذّاب مِتُدلارلا اونلاری منه اؤیرتدین ؟
سنین ناغیللارین منی یوردومون خالقلاری ایله و اونلارین ایشلری ایله تاریخ و اینانجلاری ایله تانیش ائتدین و من بو مدرسه ده یاشاماغی اؤیرندیم و تجربه لندیم .
سن عشق و عاشقانه ماهنیلارینی اوخوماقلا ، عاطفه نی منیم کیمی جوانا نشان وئردین و منی حاضیرلادین ، اؤیرتدین کی من بیر آنااولام ، معلّیم اولام آیری اولادا و آیری مدرسه ده .
ایللرکئچدی مدرسه سنین مکتب و مدرسه نین یئرینی توتدو . من مدرسه یه گئتدیم ، دوردگوشه کلاس ، آغ دووار و قارا تخته دوواردا آسیلی . بو مدرسه کلمه لر تامامی ایله وزن و فرهنگ لرینی الدن وئرمیشلر . رنگین و الوان بویالی طبیعت اؤز یئرینی آغ و قارا دونیایا وئرمیشدی . مدرسه درسی قورو و روحسوز ایدی . مدرسه ده یازماق ، اوخوماق اؤیرندیم و ساییلارین رازینی اؤیرندیم و حسابلاری باشا دوشدوم . آمما . . . بو مدرسه ده منیم آنامین دیلیندن ، لهجه لرین ، منیم رسم و عنضه لریمدن ، پالتارلاریمدان ، گئییملریمدن ، شنلیک لریمدن و گؤزل _ گؤزل لایلالاریمدان و اویونلاریمدان . . . یوخ ایدی و من غریبلیک احساس ائدیردیم . یئنه آمما . . . سونرالار آنامین الوان و رنگارنگ و گؤزل مدرسه ایله منیم باغلی لیفیم قیریلدی و اوندان اوزاقلاشدیم ، نییه ؟!
مدرسه ده منیم یاشادیقیم فرهنگین _ کولتورون عنصرلریندن هئچ نه یوخ ایدی . محلی موسیقی ، محلی ادبیات ، محلی دانیشیقلار و منیم اجتماعی رابطه لریمدن خبر یوخ ایدی ، منیم فرهنگیمه اعتناسیز ایدی و یالنیز کتابلارین قورو مطلب لری ایله باشاچاتیردی و منیم چئورمده کی فرهنگیمه تانیشلیق ائتمیردی و اوزاقلاشیردی .
بوراسی جالب دیرکی دونیا متفکرلری و دونیانین مدرسه لری نین مؤسس لری و طراحلاری « زان ژاک روسو کیمی ، فروبل ، پستانوری و . . . » اؤز آنالاری نین مدرسه لریندن آلدیغی ایلهاملاردان مدرسه لری طراحلیق ائدیب ، ذرّه _ ذرّه و لحظه _ لحظه اوشاقلیق خاطیره لری و آنالاری نین فرهنگی عناصرلری که اونلارین دامارلاریندا آخیردی ، بو مدرسه لرین نقشه لرینی چکیردیلر و تأسیس ائدیردیلر . اونلار باشا دؤشموشدولرکی حقیقتاً مدرسه گرک همان آنالار فرهنگی نین دالیسیجان بینالاری قویوسون و اونلاری یئنی علمی تاپیناقلارلا تطبیق وئرسینلر .
بیز غربین مدرسه لرینی آلدیق آمما آنا فرهنگیمیزی کی ایللر بویو او کولتور ایله یاشامیشدیق یاددان چیخارتدیق و غافل اولدوق . بیزیم مدرسه میزده آنالاریمیزین غنی کولتوروندن ، موسیقی ادبیاتیندان و نومایشلریندن اثر یوخدور . بیزیم اوشاق و جوانلاریمیز دونیانین عمومی رسانه لرینین هوجومونا راست گلیرلر و بو جهانی فرهنگین آنا فرهنگینه و محلی فرهنگ لره غالب اولماسی جوانلاری اؤز فرهنگلریندن گون به گون اوزاقلاشدیریر و اؤز تأثیرینین آلتینا آلیر و اونون سلیقه سینی اوزون زماندا دگیشیر و تغییر وئریر و اؤز تسلوطونه آلیر .
حقیقتاً بو بیر قورخونج و خطه دیرکی بیر میلّت اؤز فرهنگی هویتینی الدن وئرسین .
کوچوردن : عبدالعلی مُجازی « آصلان »

« قادینلار موسیقی سینین یئدینجی میلی جشنواره سی 1384 »

نویسنده سودابه سالم

مترجم عبدالعلی مُجازی « آصلان »